Tja als je datadriven bent zoals ik en je wilt meten of datgene wat je doet ook effect heeft, heb je uiteindelijk ook iets om te laten zien. Zeker cijfers als deze, want daar ben ik toch wel trots op.
Ik ben nu sinds begin 2018 bezig met het begeleiden van cliënten in gewichtsverlies. Hoewel je erg veel resultaat ziet zijn er ook mensen die daarna weer in gewicht aankomen, zoals dat met ieder dieet gebeurd. Toen ik tijdens mijn opleiding in 2019 onderzoeken over gewichtstoename na dieetinterventies tegenkwam, leek het mij interessant dit ook bij te gaan houden.
De vraagstelling
Hoeveel mensen blijven bij mij nou op gewicht, komen een deel van het gewicht weer aan of vallen geheel weer terug op het oude gewicht. Dit bepaalt toch wel de succesfactor van het programma, maar geeft mensen in het programma ook kracht bij de soms negatieve en misplaatste opmerkingen die ze krijgen van hun omgeving als ze met het programma bezig zijn. Het gaat hierbij dus om het maaltijdvervangend dieetprogramma, waarvan sinds 2020 het Coach Nutrition programma. Dit zetten we dan af tegen de studies, maar ook vergelijk ik het jaar voor jaar met mijn eigen resultaten. Ook een heel belangrijk gegeven, in wetenschappelijke studies hebben ze het veelal over programma’s waar men gemiddeld 5% van het lichaamsgewicht is verloren (Van Baak & Mariman, 2019). Hoewel die 5% al een heel groot bewezen effect heeft op het lichaam, is het gemiddelde gewichtsverlies bij mij in de praktijken zelfs bijna 20% van het lichaamsgewicht! Gerekend vanaf het initiële startgewicht tot het laagst behaalde resultaat in een traject. Hierbij is ook grote zorg gedragen voor het behoud van vetvrije massa. Dit laatste is namelijk de grootste (fysiologische) factor als het gaat om gewichtsbehoud en kwaliteit in lichaamsamenstelling. Meer hierover lees je ook in mijn artikel over succesvol afslanken.
Voor mij is het belangrijk, omdat ik aanpassingen doe aan het programma wat ik aanbied. Dan is het ook goed om te meten of het werkt of niet. Anders blijft het toch maar natte vingerwerk. Nu is het nog steeds een “Wij van WC Eend” verhaal, maar tot zover laten de cijfers heel duidelijk verbeteringen zien. Al helemaal in het gemiddelde behoud van spiermassa tijdens de trajecten aan de hand van wijzigingen in het programma. Dit is namelijk ook een waarde die ik bijhoud en ook één van mijn belangrijkste, zoals ik eerder al aangaf.
De gebruikte data
Ik heb hierbij de mannen en vrouwen bij elkaar opgeteld. Hoewel mannen vaker succesvoller zijn is het aandeel vrouwen in het traject is een stuk groter. De data is natuurlijk ook grof en niet als dusdanig dat er geen andere redenen aan te wijzen zijn. Dan moet ik een placebo groep er tegenover gaan zetten. Is ook wel een dingetje in de praktijk en niet uitvoerbaar. Wat mensen thuis in hun eigen omgeving doen als ik er niet bij ben is ook niet te controleren. Dat geldt overigens voor heel veel studies waar mensen niet in een gecontroleerde omgeving zijn. Ik kan alleen bijhouden wat ik op welk moment heb aangepast, welke gebeurtenissen er zijn en dat afzetten tegen de cijfers die ik heb bijgehouden.
Ik heb hier alleen de cijfers meegenomen die over geheel afgeronde trajecten gaan, want als mensen ineens stoppen en niet alle stappen van het programma doorlopen is het bijna 100% garantie dat het gewicht weer op het oude of zelfs hoger gewicht komt te staan. Het welbekende jojo-effect. Deze cijfers zijn ook niet betrouwbaar genoeg om mee te nemen, omdat je soms contact verliest met de client. Het gaat hier om het stoppen na enige tijd het programma gevolgd te hebben. Niet als je er na 2 weken achter komt dat dit programma het niet voor je is. Dat kan zijn, omdat: er persoonlijke omstandigheden voordoen; men het afbouwprogramma zelf wil proberen te doen; Zelf denkt het niet te hoeven doen, gewoon klaar is met het volgen van een dieetprogramma en dieet moe is of uit schaamte niet meer durven komen.
Schaamte zie ik helaas vaker. Hoewel ik altijd aangeef dat het echt niet nodig is om voor mij te schamen als het gewicht er weer is aangekomen. Liever zie ik iemand op tijd weer terug zodat we tijdig bij kunnen sturen. Ik weet hoe moeilijk het kan zijn en het voordeel is dat ik je op meerdere gebieden verder kan helpen. Soms zelfs ook wanneer er problemen zijn in je stofwisseling bijvoorbeeld. Iemand moet alleen zelf wel over de drempel komen.
Als je de studies erbij haalt en de gemiddelde cijfers bekijkt, is het percentage dat (deels) op gewicht blijft vrij laag. Dit varieert van gemiddeld 20% (Vink et al., 2016) met uitschieters tot 40% (Apolzan et al., 2019). Sommige studies achten een programma succesvol als minimaal 50% van het resultaat nog behouden is. Dan doen mijn cliënten het een heel stuk beter! Gemiddeld 70% van de cliënten van Update Yourself behoudt minimaal 2/3 van het resultaat gewichtsverlies na 10 maanden. Gemiddeld 60% behoudt op +/- 3kg verschil het initieel behaalde resultaat.
Ik heb ook een onderscheid gemaakt in de succesfactor:
- mensen die nagenoeg helemaal op gewicht blijven;
- mensen die 1/3 van het verloren gewicht aankomen, wat nog steeds een groot succes is en ik zeker reken tot een succesvol programma;
- mensen die minimaal 2/3 of meer van het verloren gewicht weer aankomen.
Ik heb ook al veel cijfers van 2023 die zelfs een prognose laten zien van nog betere uitkomsten, maar de follow-up periode is nog te kort. Dit kan ik dus pas aan het eind van het jaar goed beoordelen.
Ook zijn de gevonden onderzoeksresultaten vaak meta analyses, die oudere onderzoeken gebruiken in de beoordeling (Flore et al., 2022). Er zijn nog weinig recente studies naar gedaan.
De redenen van gewichtstoename
Van de gemiddeld 28% cliënten die meer dan 2/3 tot zelfs geheel in gewicht aankomen heb ik ook de redenen in kaart gebracht.
55% vervalt in oude leefgewoonten. Hiervan is een groot deel wat het gewoon lastig vindt maat te houden, nee te zeggen of met zaken als emotie eten om te gaan. Dit gaat meestal sluimerend, soms snel.
15% Valt eigenlijk onder de vorige categorie maar dit is de groep die er echt helemaal niets aan doet en gewoon verder gaat waar hij of zij voor het dieet mee bezig was. Deze groep zit vaak binnen mum van tijd weer op of zelf over het oude gewicht.
5% heeft medisch pech. Hierdoor hebben ze een achterstand en moeten er veel harder voor werken. Hormonale problemen, bloedsuikerproblematiek, langzaam werkende schildklier enz. Deze groep komt doorgaans ook heel langzaam weer aan. Soms zelfs pas na één a twee jaar. Alleen doen zij wel echt hun best. Het is zeker niet onmogelijk voor deze groep om op gewicht te blijven, maar dit vereist de juiste kennis en inzichten.
5% Is verlies van focus door een gebeurtenis. Dit kan zijn een vervelende privéomstandigheid, zwangerschap, verhuizing.
10% Verlies van focus door vakantie of de feestdagen. Ze vinden het lastig de draad weer op te pakken. Gewichtstoename is vaak ook relatief snel.
10% Reden gewichtstoename onbekend. Dit kan zijn omdat er geen contact met de client is of dat een client echt wel zijn of haar best doet, maar er geen aanwijsbare reden is voor de gewichtstoename. Zelfs niet na uitvoerig bijhouden van voeding enz. Mogelijk heeft dit ook met een medische oorzaak te maken, maar is dit niet bekend of wordt dit niet verder onderzocht. Een ander deel is te wijten aan onderrapportage. Dit leidt vaak tot een verschil in wat we daadwerkelijk doen en denken te doen. Fun fact, onderzoek toont aan dat dit gemiddeld 429 calorieën per dag is en zelfs diëtisten die meededen aan het onderzoek zaten er 223 calorieën overheen (Champagne et al., 2002). Hoe zeker ben jij nu nog van jouw calorie inname per dag?
Obesitas is complex
Belangrijk om rekening mee te houden. Het is meer dan leefstijl en voeding. Zo spelen hormonen en de stofwisseling een grote rol. Niet ieder lichaam is hetzelfde en niet iedereen heeft dezelfde stofwisseling. Wel is leefstijl één van de grootste en soms moeilijkste factoren. Discipline en volharding zijn dan soms ook key om het gewicht voor langere tijd onder controle te houden. Ook de nacontroles om die stok achter de deur te houden. (Machado et al., 2022). Bij mij in de praktijk zie ik wel dat het gros van de mensen die weer aankomen, om welke reden dan ook, weer vervalt in het stelselmatig eten en drinken van dingen die niet relevant zijn in onze dagelijkse behoefte en waar geen rekening mee is gehouden in onze calorieën. Wat de reden daarvoor ook is. Dit gaat om zeker 85% van die groep!
Er zijn nog veel meer interessante cijfers. Zo is er ook goed te zien welke leeftijdscategorie het dieet wel of niet goed vol kan houden. Welke daarvan beter op gewicht blijven. Dat komt misschien in een ander artikel een keer aan bod.
Literatuurlijst
Apolzan, J. W., Venditti, E. M., Edelstein, S. L., Knowler, W. C., Dabelea, D., Boyko, E. J., Pi‐Sunyer, X., Kalyani, R. R., Franks, P. W., Srikanthan, P., & Gadde, K. M. (2019). Long-Term Weight Loss With Metformin or Lifestyle Intervention in the Diabetes Prevention Program Outcomes Study. Annals Of Internal Medicine, 170(10), 682. https://doi.org/10.7326/m18-1605
Champagne, C. M., Bray, G. A., Kurtz, A. A., Monteiro, J. B. R., Tucker, E. W., Vólaufová, J., & DeLany, J. P. (2002). Energy Intake and Energy Expenditure. Journal Of The American Dietetic Association, 102(10), 1428–1432. https://doi.org/10.1016/s0002-8223(02)90316-0
Flore, G., Preti, A., Carta, M. G., Deledda, A., Fosci, M., Nardi, A. E., Loviselli, A., & Velluzzi, F. (2022). Weight Maintenance after Dietary Weight Loss: Systematic Review and Meta-Analysis on the Effectiveness of Behavioural Intensive Intervention. Nutrients, 14(6), 1259. https://doi.org/10.3390/nu14061259
Machado, A. M., Guimarães, N. S., Boccardi, V. B., Da Silva, T. P. R., Silva, A. D. C., De Menezes, M. C., & Duarte, C. K. (2022). Understanding weight regain after a nutritional weight loss intervention: Systematic review and meta-analysis. Clinical Nutrition ESPEN, 49, 138–153. https://doi.org/10.1016/j.clnesp.2022.03.020
Van Baak, M. A., & Mariman, E. (2019). Dietary Strategies for Weight Loss Maintenance. Nutrients, 11(8), 1916. https://doi.org/10.3390/nu11081916
Vink, R., Roumans, N., Arkenbosch, L. A. J., Mariman, E., & Van Baak, M. A. (2016). The effect of rate of weight loss on long-term weight regain in adults with overweight and obesity. Obesity, 24(2), 321–327. https://doi.org/10.1002/oby.21346